Het principe van compensatie is even eenvoudig als bedenkelijk. Er wordt CO2 gecompenseerd met projecten rond recuperatie van afvalwarmte, hydrocentrales, milieuvriendelijke kookvuren en met bebossings- of bosbehoudsprojecten, allemaal in het Zuiden. Je betaalt voor de CO2 die je uitstoot met je vliegreis een prijs die gelijk is aan de prijs om elders in de wereld diezelfde hoeveelheid CO2 uit de lucht te houden. Dat is een belangrijke nuance: Behalve bij bebossingsprojecten haal je geen CO2 uit de lucht, je vermijdt hoogstens toekomstige uitstoot. Het goede nieuws: het overgrote deel van de compensatieprojecten wordt gecertificeerd door onafhankelijke certificeringsinstellingen, dat geeft tenminste enig houvast. De prijszetting voor één ton CO2 is echter zeer variabel.
Onzekerheid
Ondanks alle controlemechanismen blijft het steeds onzeker hoeveel CO2 door compensatie effectief uit de lucht gehouden wordt. Bij energieprojecten is de compensatie nooit verifieerbaar. Er wordt uitgegaan van een bepaalde hoeveelheid uitstoot die door het compensatieproject vermeden wordt, maar aangezien deze uitstoot nooit gebeurt, kan ze ook niet geverifieerd worden. In het allerbeste geval is compensatie een nuloperatie, maar dat is niet genoeg, de wereldwijde uitstoot moet immers naar beneden. In praktijk blijkt compensatie meestal veel minder dan een nuloperatie: zelfs gecompenseerde vliegreizen zorgen voor een stijging van het CO2-gehalte in de atmosfeer.
Bebossing dan maar?
Je kan immers wel berekenen hoeveel CO2 in één boom kan opgeslagen worden. Bij bosbehoudsprojecten is het idee is dat het CO2 opgeslagen in het bos niet vrijkomt. Anderzijds is er wel CO2 vrijgekomen uit fossiele brandstoffen die al miljoenen jaren onder de grond zaten. Uiteraard blijft de CO2 geen miljoenen jaren in het bos opgeslagen: het komt vrij door bosbranden, natuurlijke sterfte,... CO2 in bossen kan dus onmogelijk gelijk gesteld worden aan CO2 in fossiele brandstoffen. Het is absoluut nobel om bossen aan te planten en te beschermen. We moeten ons echter de vraag durven stellen of compensatieprojecten het probleem niet gewoon verplaatsen. Op andere plekken in de wereld kan de ontbossing wel vrolijk doorgaan ten gunste van industriële landbouw en mijnbouw en voor de houtindustrie.
Wa kost da?
Compensatieprojecten rekenen over het algemeen met een prijs tussen de 10 en de 30 euro per ton CO2. Op de Europese emissiehandelmarkt is de kostprijs van één ton CO2 het laatste jaar gestegen tot boven de 30 euro. Onafhankelijke studies tonen echter aan dat de werkelijke maatschappelijke kost van CO2-uitstoot veel hoger is - tot 150 euro per ton. CO2-compensatie is dus ook in die zin een misleidend begrip. We kunnen hoogstens spreken van CO2-bijdrage.
Het ene bos is het andere niet
Een bos van 2,5 ha compenseert de uitstoot van zes mensen die heen en terug naar Thailand vliegen. Waar kan die CO2 het best gecompenseerd worden? Als die zes mensen aan CO2-compensatie doen, betalen ze samen enkele honderden euro’s. Met dat geld kunnen ze in het Zuiden tot 200 keer meer bomen aanplanten als hier bij ons.
Voor alle mensen van goede wil
De uitstoot door de luchtvaart moet drastisch naar beneden. De ongemakkelijke waarheid is dat dat alleen kan bereikt worden door het aantal vluchten drastisch te verminderen. Toch zal er natuurlijk altijd gevlogen worden, het kan soms echt niet anders en er zijn vast verschillende goede redenen te vinden waarom iemand toch vliegt. CO2-compensatie (correctie... bijdrage!) is zeker aanvaardbaar als pragmatische redmiddel voor onvermijdbare vliegreizen. Maar wat met loutere vakantiereizen? Voor alle andere mensen van ecologisch bewuste goede wil die toch nog vliegen, wat kunnen die dan wel nog doen?
- Compenseer in de tijd. Het vliegtuig nemen moet terug iets bijzonder worden, iets dat we niet langer als vanzelfsprekend beschouwen. Vliegen moet iets zijn dat we maar om de zoveel tijd doen - om de vijf jaar, om de tien jaar, op bepaalde momenten in ons leven wanneer we tijd hebben om verder en langer op reis te gaan - na de studies, tijdens een sabbatical, na een pensionering,...
- Compensatie voor vluchten binnen Europa is sowieso niet nodig - ons oude continent is perfect bereisbaar zonder vliegtuig. Daarover hopen we je met Zomer Zonder Vliegen al lang overtuigd te hebben!
- Kies rechtstreekse vluchten en probeer de feeder vlucht naar de intercontinentale hub in één van onze buurlanden te vervangen door een treinrit.
- Kies voor compensatieprogramma’s die gecertificeerd werden met de Gold Standard - de hoogst mogelijke standaard.
Recht van antwoord
We durven het zeker toe te geven: we zijn nogal categoriek als het over CO2-compensatie gaat. Nuance is de middle name van onze campagne, maar soms moeten we keuzes maken. Té veel nuance is nu éénmaal niet altijd de ideale strategie om duidelijk te maken dat de situatie écht wel urgent is.
Anderzijds willen we geen afbreuk doen aan het schitterende werk dat organisaties zoals BOS+ doen. Zowel in eigen land als in het Zuiden planten ze bossen aan, en de financiering gebeurt voor een groot stuk via hun eigen compensatieprogramma, Treecological. We legden onze stevige standpunten over CO2-compensatie aan BOS+ voor en zij plaatsten enkele kanttekeningen waar we zeker begrip voor kunnen opbrengen. De waardevolle feedback die BOS+ ons gaf willen we je zeker niet onthouden, je vindt ze in deze blogpost.
.Meer weten?
- In dit artikel lees je meer over de prijszetting van CO2 met het oog op het halen van de klimaatdoelstellingen.
- En hier vind je het wetenschappelijk rapport daarover van de High Level Commission of Carbon Prices.
